Όποια κι αν είναι η ακριβής έκβαση της κρίσης, η βεβαιότητα για κάποια σταθερά χαρακτηριστικά των επόμενων χρονικών περιόδων –π.χ. τα λιγότερα χρήματα σε σχέση με τις εποχές που «λεφτά υπήρχαν»- μας δίνει την δυνατότητα για κάποιες προβλέψεις σχετικά με τον μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας που έχει ήδη αρχίσει.
Δεν τολμούμε να μιλήσουμε για τον μακροπρόθεσμο πολιτικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας, διότι πολλοί παράγοντες μπορούν να τον επηρεάσουν αποφασιστικά – όπως το πώς θα πορευτεί η σημερινή και οι επόμενες κυβερνήσεις, πού θα καταλήξει αυτή η ιστορία με την «Χρυσή Αυγή» και λοιπά. Μπορούμε να μιλήσουμε με βάση το μόνο σίγουρο: ότι στην επόμενη δεκαετία θα κυκλοφορούν λιγότερα χρήματα απ’ όσα κυκλοφορούσαν στα «χρόνια του μεγάλου πάρτυ». Διότι το πάρτυ έχει τελεσίδικα τελειώσει.
Με την κάποτε πλησμονή ρευστού δημιουργήθηκε η αξίωση να καταστεί η Ελλάδα (και κυρίως η Αθήνα) ένα απέραντο Μανχάτταν (δεν θα αναλύσουμε την παρελθούσα περίοδο: το θέμα έχει πραγματικά εξαντληθεί). Τώρα λαμβάνει χώρα η αναίρεση αυτού του «οράματος», με τρεις βραδυφλεγείς κινήσεις που ήδη διαφαίνονται στην κοινωνία:
α) από το κέντρο στην περιφέρεια
β) από την παροχή υπηρεσιών στην παραγωγή
γ) από τα μεγάλα μεγέθη στα μικρά
......................
Μια πολιτική ηγεσία που αντιλαμβάνεται τον ρόλο της σε τέτοιες συνθήκες μπορεί να «δώσει σχήμα» σ’ αυτές τις μετεξελίξεις. Άς πούμε, με το να παροτρύνει νέους απελπισμένους από την ανεργία στα θηριώδη άστεα και έτοιμους για μετανάστευση να μην εγκαταλείψουν την Ελλάδα, αλλά να εγκαταλείψουν την Αθήνα και να εγκατασταθούν στην επαρχία. «Η λύση για σένα δεν βρίσκεται έξω από την Ελλάδα – βρίσκεται έξω από την Αθήνα».
Γενικά, σε τέτοιες περιπτώσεις μετεξέλιξης που δεν έχει πάρει ακόμα συγκεκριμένο σχήμα, η πολιτική ηγεσία έχει την εξής μοναδική ευκαιρία: μπορεί να μεταρρυθμίζει… με τα λόγια. Χωρίς κατ’ ανάγκην πόρους, απλώς και μόνο με την έμπνευση στόχων και κατευθύνσεων, κομμάτια της κοινωνίας που ούτως ή άλλως «ψάχνονται», ανταποκρίνονται. Είναι κρίμα να μένει μια τέτοια δυνατότητα αναξιοποίητη.
Όποιος «έχει μάτια και βλέπει» μπορεί να διακρίνει την απαρχή αυτών των τάσεων στην ελληνική κοινωνία. Τίποτα βέβαια δεν μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια, και εδώ πάνω στην αναπουμπούλα επιβεβαιώνεται η φύση της κινεζικής «κατάρας»: «σου εύχομαι να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς». Όντως, καλώς ή κακώς ζούμε σε «ενδιαφέρουσα εποχή»…
Σωτήρης Μητραλέξης
Ο βραδυφλεγής μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας -Ἀντίβαρο
