Google Website Translator Gadget

Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου 2021

Αθηναϊκή Επανάσταση και Θεατροκρατία

...Α­πό την άλ­λη με­ριά ό­μως έ­χου­με στην Α­θή­να του 5ου αιώ­να έ­να Τρα­γι­κό Θέ­α­τρο που έ­χει εν­σω­μα­τω­θεί μες την ί­δια την ορ­γα­νω­μέ­νη κοι­νω­νί­α κι έ­χει ταυ­τι­στεί με τις ί­διες της τις υ­πεύ­θυ­νες κρα­τι­κές λει­τουρ­γί­ες. Έ­χου­με μια κα­τά­στα­ση μες την ο­ποί­α η α­ντί­θε­ση του Κρά­τους και του Τρα­γι­κού εί­ναι ο­λό­τε­λα α­νύ­παρ­κτη – το Κρά­τος γεν­νή­θη­κε σαν στε­φά­νω­μα της ί­διας πά­λης με την ο­ποί­α η ε­πα­να­στα­τι­κή μά­ζα του 6ου αιώ­να ορ­γά­νω­σε και το δι­κό της θέ­α­τρο• και το Κρά­τος αυ­τό ε­ξα­φα­νί­στη­κε μα­ζί με το θέ­α­τρο: τό­σο ή­ταν κοι­νές οι ρί­ζες και οι πη­γές τους.
...
Για­τί το μέ­γι­στο μά­θη­μα που μας δί­νει η κλα­σι­κή Ελ­λά­δα σχε­τι­κά με τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις που χρειά­ζε­ται να συ­γκε­ντρω­θούν ώ­στε η πο­λι­τι­κή ι­στο­ρί­α της μά­ζας να γί­νει η πιο συ­νο­λι­κή, η πιο ο­λο­κλη­ρω­μέ­νη, η πιο αν­θρώ­πι­νη πραγ­μα­το­ποί­η­ση και κα­τά­φα­ση του αν­θρώ­που μες την κοι­νω­νί­α, εί­ναι τού­το: η μά­ζα τό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο υ­ψώ­νε­ται στο ε­πί­πε­δο μιας πο­λι­τι­κής ή μιας ο­ποιασ­δή­πο­τε άλ­λης ι­στο­ρι­κά δη­μιουρ­γι­κής ορ­γά­νω­σης, ό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο α­ντι­με­τω­πί­ζει σαν δρα­μα­τι­κό πρό­βλη­μα την Ι­στο­ρί­α που ζει και την ε­ξου­σί­α που η ορ­γα­νω­μέ­νη κοι­νω­νί­α α­σκεί ε­πά­νω της• ό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο ζει αυ­θε­ντι­κά αυ­τό το πρό­βλη­μα και το εκ­φρά­ζει με τα αυ­θε­ντι­κά δι­κά της μέ­σα και συμ­με­τέ­χει έ­τσι ε­νερ­γη­τι­κά στην α­πο­κρυ­στάλ­λω­ση των α­ξιών της κοι­νω­νί­ας μες την ο­ποί­α ε­ντάσ­σε­ται• ό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο ο άν­θρω­πος που δια­παι­δα­γω­γεί η μά­ζα με τους δι­κούς της μύ­θους και τα δι­κά της εκ­φρα­στι­κά μέ­σα γί­νε­ται ι­κα­νός να εί­ναι ζω­ντα­νός φο­ρέ­ας και κοι­νω­νός των α­ξιών που ορ­γα­νώ­νουν την κοι­νω­νί­α, τη μορ­φο­ποιούν και της δί­νουν ύ­παρ­ξη και διάρ­κεια.
...
Για­τί, α­κρι­βώς, στην πρώ­τη φά­ση της Δη­μο­κρα­τι­κής Ε­πα­νά­στα­σης στην αρ­χα­ϊ­κή Α­θή­να, ό­ταν ο Τύ­ραν­νος και με­τά ο Ά­ρειος Πά­γος έ­παι­ζε το ρό­λο ε­νός “μπολ­σε­βί­κι­κου κόμ­μα­τος στην πε­ρί­ο­δο της Δι­κτα­το­ρί­ας του Προ­λε­τα­ριά­του”, ε­νός εί­δους ο­δη­γού και κη­δε­μό­να του δή­μου, τι ή­ταν αυ­τό που ε­μπό­δι­σε το δή­μο να ξα­να­πέ­σει στην πρό­τε­ρή του πα­θη­τι­κό­τη­τα και να α­φε­θεί στην κυ­ρί­αρ­χη βού­λη­ση των “κη­δε­μό­νων” του; Η πεί­ρα της Γαλ­λι­κής και ι­διαί­τε­ρα της Ρω­σι­κής Ε­πα­νά­στα­σης δεν αρ­κεί για να μας δεί­ξει την κύ­ρια ση­μα­σί­α της πα­θη­τι­κό­τη­τας ή της ι­στο­ρι­κής ε­νερ­γη­τι­κό­τη­τας της μά­ζας στην οι­κο­δό­μη­ση των θε­σμών και τη δια­μόρ­φω­ση των α­ξιών της με­τε­πα­να­στα­τι­κής κοι­νω­νί­ας; Ο Ά­ρειος Πά­γος πα­ρα­δί­νει τις ε­ξου­σί­ες του στη Βου­λή και στο Δή­μο μό­λις το 462/1, δη­λα­δή λί­γα χρό­νια πριν α­πό τον Πε­ρι­κλή: ως τό­τε, το κύ­ριο μέ­σο με το ο­ποί­ο συμ­με­τεί­χε ο Δή­μος στην ι­στο­ρι­κή ζω­ή της ορ­γα­νω­μέ­νης κοι­νω­νί­ας δεν ή­ταν τό­σο η ά­σκη­ση των ση­μα­ντι­κά πε­ριο­ρι­σμέ­νων πο­λι­τι­κών του δι­καιω­μά­των ό­σο ή­ταν η μέ­σα στο θέ­α­τρο του Διο­νύ­σου θρη­σκευ­τι­κή του κα­τά­νυ­ξη, η Διο­νυ­σια­κή έκ­στα­ση που τον κυ­ρί­ευε με τους Μύ­θους που αυ­τός ο ί­διος εί­χε βγά­λει στο φως και η εν­θου­σια­στι­κή του ε­πι­κοι­νω­νί­α με τις α­ξί­ες που ε­ξέ­φρα­ζε η τρα­γω­δί­α – αυ­τές τις α­ξί­ες που η ί­δια του η ε­πα­να­στα­τι­κή δρά­ση εί­χε ε­πι­βά­λει στην κοι­νω­νί­α. Στην πε­ρί­ο­δο αυ­τή, ο Α­θη­να­ϊ­κός Δή­μος συμ­με­τεί­χε στην ι­στο­ρι­κή ζω­ή ό­χι τό­σο σαν “ε­κλο­γι­κό σώ­μα” (η έν­νοια αυ­τή, κατ’ αρ­χήν α­σύλ­λη­πτη στην ε­πο­χή των Μα­ρα­θω­νο­μά­χων, εμ­φα­νί­ζε­ται κυ­ρί­ως στην ε­πο­χή της πα­ντο­δυ­να­μί­ας των “ψη­φι­σμά­των του Δή­μου” δη­λα­δή στην ε­πο­χή της πα­ρακ­μής) αλ­λά σαν Διο­νυ­σια­κός Χο­ρός που εκ­στα­σιά­ζε­ται ό­χι πια με το Διό­νυ­σο (δη­λα­δή ό­πως θα δού­με, με την πα­ρου­σί­α μιας α­ντι-κρα­τι­κής και α­ντι-ι­στο­ρι­κής θε­ό­τη­τας) αλ­λά με τη Δί­κη δη­λα­δή με το ιε­ρό σύμ­βο­λο της νέ­ας κρα­τι­κής τά­ξης και της νέ­ας θέ­σης του αν­θρώ­που μες την Ι­στο­ρί­α.
...
Μό­νο κά­τω α­πό τους α­στε­ρι­σμούς τέ­τοιων α­ξιών εί­ναι δυ­να­τόν να ο­δη­γη­θεί μια μά­ζα συ­γκλο­νι­σμέ­νη α­πό μια τρα­γι­κή ε­μπει­ρί­α και να συγ­χω­νευ­τεί με την ορ­γα­νω­μέ­νη κοι­νω­νί­α και την ι­στο­ρι­κή της ζω­ή.
Ό­σο πιο έ­ντο­νες εί­ναι οι α­ντι­νο­μι­κές δυ­νά­μεις που συ­γκρού­ο­νται μέ­σα σε μια κοι­νω­νί­α, ό­σο δη­λα­δή πιο έκ­δη­λος εί­ναι ο με­τα­βα­τι­κός της χα­ρα­κτή­ρας, τό­σο πιο ε­πι­τα­κτι­κά της ε­πι­βάλ­λε­ται η α­νά­γκη να ιε­ραρ­χη­θεί και να ορ­γα­νω­θεί και να ε­ξα­λεί­ψει α­πό μέ­σα της κά­θε κε­ντρό­φυ­γη δύ­να­μη και, ταυ­τό­χρο­να, τό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο ο κό­σμος του τρα­γι­κού –ο κό­σμος που προ­βλη­μα­το­ποιεί και εκ­μη­δε­νί­ζει κά­θε δυ­να­τό­τη­τα αν­θρώ­πι­νης συ­νύ­παρ­ξης και ι­στο­ρι­κής ζω­ής– κυ­ριεύ­ει τον ψυ­χι­σμό της μά­ζας. Για­τί, ό­ταν βρε­θεί κά­τω α­πό την κα­τα­θλι­πτι­κή πί­ε­ση της Ι­στο­ρί­ας, η μά­ζα –αυ­τή η “σκο­τει­νή ό­ψη” της κοι­νω­νί­ας– εί­ναι η κοι­νω­νι­κή κα­τη­γο­ρί­α που κατ’ ε­ξο­χήν αι­σθά­νε­ται την α­νά­γκη να σκε­φτεί τον ε­αυ­τό της με φό­βο και με τρό­μο. Μες το Τρα­γι­κό, ο­λά­κε­ρη η κοι­νω­νί­α που α­πο­συ­ντί­θε­ται ή α­ναρ­χεί­ται κά­τω α­πό το βά­ρος των προ­βλη­μά­των που δεν μπο­ρεί να λύ­σει, ο­νει­ρεύ­ε­ται την ί­δια της την τι­μω­ρί­α και την ί­δια της την Ε­νο­χή. Και αυ­τός ο κό­σμος της ε­νο­χής, της τι­μω­ρί­ας, του Nihil και του Absurdum: ο κό­σμος του Θα­νά­του εί­ναι η κατ’ ε­ξο­χήν φυ­γό­κε­ντρη, α­ντι­κοι­νω­νι­κή δύ­ναμη, η δύ­να­μη που κατ’ ε­ξο­χήν αρ­νεί­ται κά­θε έν­νο­μη κα­τε­ξου­σια­στι­κή τά­ξη και πα­ρα­λύ­ει κά­θε θέ­λη­ση α­πο­κα­τά­στα­σης της ορ­γα­νω­μέ­νης κοι­νω­νί­ας: ο ε­χθρός της κοι­νω­νί­ας Hamlet εί­ναι το αρ­χέ­τυ­πο κά­θε τρα­γι­κής σχέ­σης με τον κό­σμο. Και γι’ αυ­τό, αν –ό­πως έ­δει­ξαν τό­σο ο Kafka ό­σο και ο Freud– το ά­το­μο δεν μπο­ρεί να ορ­γα­νώ­σει τη ζω­ή του αν δεν α­παλ­λα­γεί α­πό κά­θε σύ­μπλεγ­μα ε­νο­χής και τι­μω­ρί­ας, έ­τσι και ο­λά­κε­ρη αυ­τή η με­τα­βα­τι­κή κοι­νω­νί­α, μό­λις αρ­χί­σει να εκ­δη­λώ­νε­ται μέ­σα της και να ω­ρι­μά­ζει μια κοι­νω­νι­κή δύ­να­μη ι­κα­νή να βά­λει μια τά­ξη και μια μορ­φή στο χά­ος, γί­νε­ται πε­δί­ο μιας υ­πό­γειας γι­γα­ντο­μα­χί­ας α­νά­με­σα στην α­νά­γκη έν­νο­μης τά­ξης και ι­στο­ρι­κής ύ­παρ­ξης και τα τρα­γι­κά μο­τί­βα του Θα­νά­του και του Μη­δε­νι­σμού: αυ­τή τη ρι­ζι­κή α­ντι­νο­μί­α α­νά­με­σα στο Τρα­γι­κό και την ορ­γα­νω­μέ­νη κοι­νω­νί­α ε­συμ­βό­λι­σαν, ό­πως θα δού­με αρ­γό­τε­ρα, οι μα­ζι­κές θρη­σκεί­ες της Ελ­λά­δας και της Αι­γύ­πτου με την πά­λη του Διο­νύ­σου και των βα­σι­λιά­δων και με την κρί­ση του Φα­ρα­ώ α­πό τον Ό­σι­ρη στο δι­κα­στή­ριο του Θα­νά­του.
...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου