Πολιτισμοί της εντοπιότητας. Από το χθες στο αύριο

Συμπερασματικά διαπιστώνομε ότι, σε σχέση με την παρούσα πολιτισμική κρίση, ούτε αδιέξοδα υπάρχουν ούτε αναγκαστικοί μονόδρομοι. Η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού προσφέρει εναλλακτικές λύσεις, δοκιμασμένες και αξιόπιστες, που ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός είχε σπεύσει, από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, να υποδείξει. Οι λύσεις αυτές συνοψίζονται σε δύο απλές και βασικές αρχές των πολιτισμών της εντοπιότητας:
Α. Στην αποκατάσταση μιας σχέσης ισορροπίας ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση, με τις αναγκαίες αναπροσαρμογές των αναπτυξιακών του προτύπων, που θα αποτρέψουν την οικολογική καταστροφή και θα επιτρέψουν την αρμονική συμβίωση του ανθρώπου με όλα τα όντα στο κοινό τους σπίτι, τον πλανήτη Γη (κοσμοθεωρητικό επίπεδο).
Β. Στην εναρμόνιση ατομικών και κοινωνικών αιτημάτων και αξιών, με την εξασφάλιση των προϋποθέσεων κοινωνικής οργάνωσης (μικρές συνεκτικές, δηλ. πολιτισμικά ομοιογενείς μονάδες), που να μην εξαφανίζουν το άτομο, αλλά να εξασφαλίζουν μια διαλεκτική ισορροπία ατόμου – κοινωνίας, αναγκαία συνθήκη για τη λειτουργία των κοινωνικών αξιών, που εγγυώνται την ατομική και συλλογική ευτυχία (βιοθεωρητικό επίπεδο).
Και για να επιτευχθεί αυτό δε χρειάζεται καμιά επιστροφή σε προγενέστερα στάδια υλικού βίου, ας πούμε, στους όρους ζωής των περιφερειακών αγροτοκτηνοτροφικών κοινοτήτων της Μεσογειακής λεκάνης. Αρκεί να «ενοφθαλμίσομε» στον κορμό του σημερινού πολιτισμικού μοντέλου τις δομικές αρχές της ισορροπίας φύσης – πολιτισμού, ατόμου – κοινωνίας, κάτι που είναι θεωρητικά εφικτό σε κάθε τύπο κουλτούρας και σε κάθε στάδιο της ανέλιξής της. Το αποτέλεσμα που θα προκύψει θα είναι ένας μετασχηματισμός του αντίστοιχου πολιτισμικού προτύπου, μέσα στα όρια που επιτρέπουν οι ιδιομορφίες του συστήματος. Αυτό θα πει, όχι πλήρης ανατροπή, αλλά αποκατάσταση μιας ισορροπίας που ανοίγει προοπτικές υπέρβασης του αδιεξόδου.

Ερ. Καψωμένος