Επαμεινώνδας

Εις Σπάρτην εν τούτοις μεγάλη επεκράτησε ταραχή. Επί έξ όλας εκατονταετηρίδας, αφ' ής γινώσκομεν οπωςούν την ιστορίαν της πόλεως ταύτης, ουδέποτε πολέμιος ου μόνον δεν ηπείλησεν αυτήν αλλ' ουδέ την χώραν αυτής επάτησεν. Οι στρατοί της Σπάρτης ειςέβαλον πολλάκις εις την Αττικήν, εις την Βοιωτίαν, εις την Αργείαν, απανταχού της Ελλάδος, αλλά μέχρι της εποχής ταύτης ουδείς ουδέποτε ανταπέδωκεν εις τους Λακεδαιμονίους τας πολλάς εκείνας επισκέψεις.... Και όμως ήδη στρατός πολυάριθμος πολεμίων ασπόνδων επεφάνη αίφνης εις τας πύλας της πόλεως, ανατρέπων τηλικαύτας προαιωνίους αξιώσεις και καθαιρών το φρόνημα του φρονηματίου εκείνου λαού. Δεν επίεζε δε τους Λακεδαιμονίους το αίσθημα μόνον της ταπεινώσεως· ήτο και ο κίνδυνος μέγας. Είχον μεν σπεύσει να ζητήσωσιν επικουρίας από τε των Αθηνών και από διαφόρων πελοποννησιακών πόλεων εις ών ήλπιζον έτι την αφοσίωσιν ή όπου είχον έτι οπαδούς, αλλά μόνον Ορχομένιοί τινες και Φλιάσιοι προέφθασαν εγκαίρως εις Σπάρτην, ήτις διετέλει ούτω μόνη σχεδόν εκτεθειμένη εις την προςβολήν τοσούτων πολεμίων. Και ουδέ τούτο ήρκει. Ενώ οι Σταρτιάται ηγωνίζοντο ν' ασφαλίσωσιν εκ του προχείρου την ατείχιστον αυτών πόλιν, πολλοί περίοικοι και είλωτες συνετάσσοντο αναφανδόν μετά των Θηβαίων και εξ αυτών δε των Σπαρτιατών ουκ ολίγοι, οι λεγόμενοι υπομείονες, οι απεστερημένοι των πολιτικών αυτών δικαιωμάτων και τούτου ένεκα αγανακτούντες κατά της επικρατούσης ολιγαρχίας, όπως ο Κινάδων και οι περί τον Κινάδωνα πρό τινων  ενιαυτών, συνομόσαντες κατά των καθεστώτων, υπόπτως ήδη επολιτεύοντο, ώςτε ηνάγκασαν τας αρχάς, εν τω μέσω των κρισίμων εκείνων περιστάσεων, να συλλάβωσι πολλούς εξ αυτών και ακρίτως να θανατώσωσιν. Εκ πάντων δε τούτων ευκόλως δυνάμεθα να κατανοήσωμεν τα αισθήματα της προςβεβλημένης τιμής, της θλίψεως, της αμηχανίας υπό των οποίων ανεσείετο η πόλις εκείνη, θεωρούσα επί μάλλον και μάλλον πλησιάζοντα τον στρατόν των πολεμίων. Αλλ' υπήρχεν εντός της Σπάρτης άνθρωπος, όςτις ισχυρότερον παντός άλλου συνησθάνετο την παράδοξον ταύτην της τύχης αλλοίωσιν, και δια τούτο ήτο παντός άλλου δυςτυχέστερος. Είναι άρά γε ανάγκη να είπωμεν ότι ο άνθρωπος αυτός ήτο ο βασιλεύς Αγησίλαος, όςτις προ εικοσιπέντε ετών ήγε περί Σάρδεις της μικράς Ασίας τα ελληνικά τάγματα επί την κατάργησιν του περσικού κράτους, και τώρα έβλεπεν εαυτόν ηναγκασμένον να φροντίζη περί της σωτηρίας της ιδίας πόλεως από του εσχάτου των κινδύνων; Λέγεται δε ότι διατάξις τα περί τούτου εστάθη εις χώρον από του οποίου εφαίνοντο οι προσερχόμενοι Θηβαίοι και επειδή τότε τινές των περί αυτόν είπον «ιδού ο Επαμεινώνδας προπορευόμενος της φάλαγγος», ο βασιλεύς πολύν χρόνον εμβλέψας αυτώ και εν σιωπή δια των οφθαλμών παρακολουθήσας δεν ηδυνήθη επί τέλους να κρατηθή, αλλ' ανέκραξεν «ώ του μεγαλοπράγμονος ανθρώπου!».  Οποίαι άρα μεμψιμοιρίαι και συγκινήσεις προεκάλεσαν τον θαυμαστικόν εκείνον ολολυγμόν από της καρδίας του Αγησιλάου! Αλλά και οπόσον ευγενής ήτο η καρδία εκείνη, ήτις, εν μέσω τοσούτων δεινών περιπετειών και αφορμών αγανακτήσεως, απέδιδεν έτι δικαιοσύνην εις τον αντίπαλον και απεθαύμαζε την αρετήν και την τύχην του ανδρός!

Ο Επαμεινώνδας εν τούτοις δεν επεχείρησε να εκπορθήση την πόλιν· αρκεσθείς να εκφοβίση αυτήν, ετράπη προς μεσημβρίαν, προήλασε μέχρις Έλους και Γυθείου, ελεηλάτησε την πέριξ χώραν και επανήλθεν έπειτα προς τα σύνορα της Αρκαδίας...

από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους